Dzisiaj przeniesiemy się do szczególnego i wciąż w dużej mierze tajemniczego zakątku świata. Widoczna z Kosmosu Wielka Rafa Koralowa, słynna Opera w Sydney, największy monolit skalny na świecie, tj. czerwone Uluru (Ayers Rock), aborygeni, Góra Kościuszki i urokliwe pacyficzne wyspy ze złotymi plażami i wysokimi palmami… – tak pokrótce można zdefiniować Australię, najmniejszy kontynent świata, razem z niezliczonymi wyspami znajdującymi się na wschód i na północ od tego lądu. Zapraszam więc na kolejny tekst z cyklu Monety fauną stoją!
Fauna tego regionu też jest niezwykle bogata i unikatowa. Torbacze – diabeł tasmański, kangury czy uwielbiające liście eukaliptusowe koale, stekowce – dziobaki i kolczatki, nieszczekające psy dingo, osobliwe gady, przepiękne ptaki etc., to tylko niektóre przykłady, które do dzisiaj zachwycają badaczy i cieszą oczy zwykłych ludzi.
Całą tę wspaniałość przyrodniczą po części pokazano na tamtejszych obiegowych numizmatach. Najbardziej rozpoznawalnym australijskim zwierzęciem jest kangur. Na rewersie brązalowej jednodolarówki australijskiej (lata emisji 1984-2022) pokazano aż pięć kangurów rudych (z łac. Osphranter Rufus) lub kangurów olbrzymich (z łac. Macropus giganteus). Ten ostatni może osiągać nawet trzy metry długości oraz prawie 100 kg wagi. Wbrew pozorom te roślinożerne zwierzęta potrafią być niebezpieczne dla człowieka. Powodem tego są ich długie i mocno umięśnione tylne nogi, z których w razie potrzeby używają jako broni. Pojedynczy kangur pojawia się jeszcze na australijskich pensówkach z lat 50. i 60. XX wieku. Kangur razem z dużym nielotem emu jest również ważną częścią herbu australijskiego, który dobrze pokazano z kolei na 50 centach (lata emisji 1966-2022).
Wizerunek niezwykle dziwnego zwierzęcia widnieje natomiast na 20 centach australijskich (lata emisji 1966-2022). Dziobak (z łac.Ornithorhynchus anatinus), bo to o nim mowa, jest ssakiem, który… składa jaja, ma… „kaczy” dziób i jest… jadowity (tylko samce). Ważą do 2,5 kg i osiągają do 60 cm długości.
Innym – dobrze znanym z podręczników szkolnych do biologii – stekowcem jest kolczatka australijska (z łac. Tachyglossus aculeatus). Cechą charakterystyczną dla niej jest długi ryjek z dość długim językiem (dochodzącym do 20 cm długości), do którego przylepiają się mrówki i termity. Podobny mechanizm zdobywania pokarmu stosują południowoamerykańskie mrówkojady i tamanduły oraz afrykańskie mrówniki. Zamieszkują Australię, Tasmanię, a nawet Nową Gwineę. Ten ciekawy ssak znalazł uznanie mennicy australijskiej, która postanowiła go umieścić na miedzioniklowej pięciocentówce (lata emisji 1966-2022).
Ostatnim przedstawicielem australijskim ssaków widniejącym na tamtejszych obiegówkach jest akrobatka karliczka (z łac. Acrobates pygmaeus). Torbacz ten wielkości ludzkiego kciuka żyje we wschodniej i południowo-wschodniej Australii. Jest to zwierzę dobrze przystosowane do lotów ślizgowych. Dzięki specjalnym błonom na kończynach może osiągnąć odległość nawet 20 metrów. Co interesujące, przyssawki umieszczone na łapkach umożliwiają poruszanie się po pionowych i gładkich powierzchniach. To najmniejsze z wyżej wymienionych zwierząt pokazano na… najmniejszej monecie australijskiej, tj. brązowym jednym cencie (lata emisji 1966-1991).
Na wyspie Nowej Gwinei zarówno po jej azjatyckiej stronie należącej do Indonezji, jak i tej części tworzącej państwo Papua-Nowa Gwinea wchodzącej w skład Oceanii żyje kuskus plamisty (z łac. Spilocuscus maculatus), gatunek ssaka z rodziny pałankowatych, mający wiele cech typowej małpiatki. Życie spędza prawie wyłącznie w koronach drzew, gdzie odżywia się owocami, owadami lub drobnymi gadami. Na uwagę zasługuje jego długi i chwytny ogon oraz charakterystyczne pionowe źrenice, w przeciwieństwie do ww. małpiatek, które mają duże oczy z okrągłymi źrenicami. To urodziwe stworzenie znalazło odzwierciedlenie na awersie papuaskich 10 toea (lata emisji 1975-2022).
Warto przyjrzeć się również 10 centom z Fidżi (lata emisji 2012-2014). Na rewersie tej monety pięknie przedstawiono fidżyjskiego latającego lisa (z łac. Mirimiri acrodonta) zwanego też fidżyjskim nietoperzem o twarzy małpy (z ang. Fijian monkey-faced bat). Jest to gatunek endemiczny, który zamieszkuje jedynie tę wyspę. Od innych nietoperzy z tego regionu odróżniają ich duże, pomarańczowe oczy. Także układ skrzydeł w spoczynku względem ciała jest nieco różny w porównaniu do innych gatunków tych latających ssaków. Co ważne, latający lis jest skrajnie zagrożony wyginięciem.
Z nietoperzy to równie urodziwie pokazano matkę samoańskiego owocożernego nietoperza razem z młodym na amerykańskiej ćwierćdolarówce z 2020 r. Stanowi ona część edycji okolicznościowej zatytułowanej Piękno Ameryki.
Na koniec warto spojrzeć na 1 seniti tongijskie (lata emisji 1975-1979). Na awersie tego numizmatu zawarto wizerunek… świni, która wraz z kurą (5 seniti), kukurydzą (późniejsze 1 seniti) i bananami (10 seniti) symbolizują najbardziej zróżnicowaną gospodarkę tego państwa w całej Oceanii. Koniec części piątej…
MARCIN KOWALSKI
