Nie trzeba szukać specjalnych powodów i okazji, by przypomnieć sylwetkę Stanisławy Zofii Wronckiej z domu Biernackiej. W tej nietuzinkowej, przedsiębiorczej i niezmiernie kreatywnej kobiecie można znaleźć źródło inspiracji do stawiania czoła wyzwaniom, jakie niesie dzisiejsza rzeczywistość.
Wroncka urodziła się w 1866 r. w Lipnie nad rzeką Mień, małym miasteczku na pograniczu zaboru rosyjskiego i pruskiego. Otrzymała solidne jak na owe czasy wykształcenie, kończąc kilkuletnie kursy pedagogiczne, które dawały prawo uczenia w szkołach elementarnych. Po zakończeniu edukacji wyszła za mąż za Bronisława Brunona Wronckiego. W 1887 r. wraz z mężem zamieszkała w Górznie, niedaleko Garwolina, gdzie na świat przyszedł ich syn Jerzy Marian. Wronccy często zmieniali miejsce zamieszkania, było to prawdopodobnie związane z pracą Bronisława Brunona Wronckiego, który był agentem kolei żelaznej. Można przypuszczać (bo wiadomości źródłowych na ten temat nie ma), że dla zapewnienia sobie godnych warunków bytowych Wronccy zmuszeni byli do licznych przeprowadzek. Ostatecznie przenieśli się na stałe do Radomia. Udokumentowany rozdział radomskiej działalności Stanisławy Wronckiej rozpoczyna się w roku 1905 i trwa nieprzerwanie do około 1933 roku. Wroncka energicznie wkracza do wszystkich sfer życia; daje się poznać jako przedsiębiorcza, postępowa, odważna i niezmiernie pracowita osoba; wraz z Wandą Górską i Ireną Żebrowską zakłada Stowarzyszenie Kobiet Pracujących, skupiając wokół siebie w błyskawicznym tempie kobiety pracujące, prężnie działające, a nade wszystko świadome ówczesnej sytuacji społeczno-polityczno-prawnej Polek. Podejmowała wytrwale starania o budowanie świadomości kobiet jako osób niezależnych, mających prawo decydować o swoim życiu. Wroncka będąc nauczycielką języka polskiego i historii brała udział w tajnym nauczaniu, a kiedy powstała Polska Macierz Szkolna – zaangażowała się w jej działalność. Już wtedy dała się poznać jako kobieta niezłomna, stawiająca sobie wielkie cele i nie bojąca się podjąć wysiłku by je urzeczywistnić. Brała udział w pracach Komitetu Wykonawczego Niepodległościowej Organizacji Radomskiej, od początku jego powstania w 1911 roku. Jest to znaczący etap rozwoju jej działalności na scenie politycznej, moment, w którym ważne cechy charakteru i poglądy Wronckiej zyskały uznanie w oczach twórców idei niepodległościowej. Jej pozycję społeczną i polityczną wzmacnia zaangażowanie w prace powstałego tuż po wybuchu I wojny światowej Polskiego Komitetu Pomocy Sanitarnej. W obliczu narastającej burzy wojennej podjęcie działań mających na celu niesienie pomocy rannym żołnierzom, bez względu, co ważne, na narodowość i stronę konfliktu, który reprezentowali, jest bez wątpienia inicjatywą humanitarną i pożyteczną. Pomocy udzielano w doraźnie tworzonych szpitalach, lazaretach, posterunkach opatrunkowych. Wroncka wraz z lekarzem Aleksym Grobickim i dyrektorem zakładów ceramicznych „Marywil” Kazimierzem Normarkiem kierowała oddziałem gubernialnego PKPS. W budynku dzisiejszej Resursy Obywatelskiej powstała wówczas pierwsza w mieście lecznica dla rannych – Wroncka została jej opiekunką, działając jednocześnie w Stowarzyszeniu Kobiet Pracujących i Komitecie Obywatelskim miasta Radomia.
W 1917 r. powierzono jej misję utworzenia i prowadzenia Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego. Kierowała tą placówką oświatową przez 15 lat, aż do przejścia na emeryturę; zbudowała od podstaw szkołę, ważną zarówno ze względu na wysoki poziom edukacji, jak i wychowanie w duchu patriotycznym. Wraz z uczennicami redagowała miesięcznik „Ku Słońcu”, w którym zamieszczane treści wyróżniały się walorami naukowymi, stając się po latach skarbnicą wiedzy. Prowadząc działalność dydaktyczną, nie zwalniała tempa swojej aktywności społecznej i politycznej. Na słynnym wiecu kobiet w kinie Corso (później Bałtyk, Atlantic) w listopadzie 1918 r Wroncka z właściwą sobie determinacją i przekonaniem wygłosiła mowę do zgromadzonych licznie kobiet. W bardzo osobistym wystąpieniu odniosła się do własnych bolesnych doświadczeń, podając przykłady opłakanych skutków braku praw obywatelskich dla kobiet.
Naturalną koleją jej działalności na niwie politycznej było zakończone sukcesem kandydowanie w pierwszych demokratycznych wyborach samorządowych 9 marca 1919 r. z list Narodowego Komitetu Wyborczego. Warto zauważyć, że była jedyną kobietą spośród 14 radnych swojego ugrupowania zasiadających w Radzie Miejskiej w Radomiu. Niezmordowanie łączyła pracę nauczycielki z działalnością społeczną w Zjednoczeniu Kobiet i Polskiej Macierzy Szkolnej. W 1923 r. ponownie z sukcesem wystartowała w wyborach samorządowych. Łącząc obowiązki radnej z pracą przełożonej Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego usilnie walczyła o pozyskanie odpowiedniego gmachu dla ulokowania w nim seminarium. Udało jej się tego dokonać po wielu latach starań dopiero w 1926 roku. Szkoła wprowadziła się do nowej siedziby mieszczącej się przy ulicy Warszawskiej 25 (obecnie Malczewskiego 29, budynki UTH). Wroncka kierowała nią do 1932 r. W obliczu zawirowań politycznych w środowisku narodowych demokratów, stanowiska straciło wielu dyrektorów szkół, w tym Stanisława Wroncka. Z pełnym poświęcenia zaangażowaniem tworzyła od podstaw Seminarium dla kobiet światłych, mądrych, wartościowych młodych Polek, świadomych swej wartości obywatelek. Tym bardziej musiała silnie przeżyć utratę stanowiska i wysłanie jej na konieczną w tej sytuacji emeryturę. Niezłomna i waleczna – taką Stanisławę Wroncką zapamiętały jej uczennice. Historia radomskiej nauczycielki, radnej, społeczniczki tutaj się kończy. Z zapisów archiwalnych wiemy, że zmarła w Warszawie 7 czerwca 1947 r., pozostawała do śmierci pod warszawskim adresem swojego syna Jerzego.
Wroncka była obok Marii Kelles-Krauz najwyrazistszą przedstawicielką radomianek, kobietą czynu, odwagi i pracowitości. Warto poświęcić jej dokonaniom trochę uwagi, bo choć minęło wiele lat i pewne treści mogą wydawać się nieco archaiczne, są jednak i takie, które pozostają niezmienne. Zaglądając do pisma „Ku Słońcu” znajdziemy te, które kształtują właściwy pozytywny stosunek do świata i samych siebie.
Do obejrzenia premiery dokumentu o Stanisławie Wronckiej zapraszamy w piątek, 29.01. br o godzinie 18.00 na kanale YouTube Resursy Obywatelskiej.
Elwira Dzikowska