Bardzo wdzięcznymi i zazwyczaj neutralnymi motywami awersów i rewersów monet są zwierzęta. Przeważnie symbolizują one wyjątkowość i atrakcyjność przyrodniczą krajów lub regionów, w których one występują.
Fauna indonezyjska charakteryzuje się przebogatą różnorodnością. Jednym z nich jest największa jaszczurka na świecie – endemit Wysp Sundajskich – waran z Komodo (łac. varanus komodoensis) zwany niekiedy smokiem z Komodo. Te sięgające trzech metrów długości i wagę prawie stu kilogramów gady, odkryte, co ciekawe, dopiero na początku poprzedniego stulecia, uwieczniono na awersach indonezyjskich 50 rupii (lata emisji 1991-1998).
Innym niezwykle interesującym gadem, tym razem z Nowej Zelandii, jest hatteria (lub tuatara, łac. Sphenodon). Podobnie jak waran z Komodo jest endemitem. Najbardziej przypomina ona jaszczurkę, ale w rzeczywistości nią nie jest. Niekiedy nazywana jest „żywą skamieliną”, ponieważ te gady ryjogłowe pojawiły się jeszcze przed dinozaurami. To osobliwe zwierzę postanowiono uwiecznić na awersie nowozelandzkiej pięciocentówce (lata emisji 1967-2006).
Pozostając jeszcze na tym obszarze, warto dokładniej przyjrzeć się także dwóm centom australijskim (lata emisji 1966-1991), gdzie na rewersie umieszczono inne interesujące zwierzę, a mianowicie agamę kołnierzastą (łac. Chlamydosaurus kingii). Nazwa jej bierze się od fałdu skórnego wyrastającego z boków szyi i podgardla, który w razie zagrożenia jaszczurka ta rozpościera niczym właśnie „kołnierz”. To i jednoczesne kąsanie ma skutecznie odstraszać przeciwników. Co interesujące, uciekając, używa jedynie tylnych odnóży. Oprócz Australii występuje ona również na Nowej Gwinei.
Gekon oceaniczny (łac. Gehyra oceanica) zdobi z kolei pięć centów Kiribati – państwa wyspiarskiego na Pacyfiku (lata emisji 1979-1992). W katalogach monet podawany jest inny gatunek gekona, tj. toke (z łac. gekko gecko), co jest błędem, ponieważ zasięg jego występowania obejmuje „jedynie” południowo-wschodnią Azję.
Z monet państw Oceanii należy również wspomnieć o jednodolarówce z Wysp Fidżi (lata emisji 2012-2017). Na jej rewersie świetnie pokazano legwana fidżyjskiego (łac. Brachylophus fasciatus) gada z rodziny legwanowatych (łac. Iguanidae). Te zielone i mające około jednego metra długości zwierzęta opisano po raz pierwszy w 1800 roku i są charakterystyczne dla tych wysp oraz sąsiedniego archipelagu Wysp Tonga.
Krokodyle także cieszyły się gdzieniegdzie estymą wśród projektantów monet. W Gambii (Afryka Zachodnia) na awersie jednego dalasi (lata emisji 1971-2016) umieszczono duży wizerunek krokodyla wąskopyskiego (łac. Mecistops cataphractus), na pięciocentówce jamajskiej (lata emisji 1969-1993) – z zadartą do góry głową krokodyla amerykańskiego (łac. Crocodylus acutus), a na jednej kinie papuańskiej (lata emisji 1975-2010) – dwa krokodyle nowogwinejskie (łac. Crocodylus Novaeguineae).
O dziwo węże bardzo rzadko stanowiły motywy obiegówek. Jedną z tych nielicznych stanowi dziesięciocentówka z Wysp Kokosowych (emisja 2004) – dwóch atoli koralowych na Oceanie Indyjskim należących formalnie do Australii. Pokazano na niej węża morskiego pęza dwubarwnego (łac. Hydrophis platurus), który lubi szczególnie wody wybrzeży Azji południowo-wschodniej. Co interesujące, to jadowite zwierzę jest jedynym wężem morskim, który nigdy nie wychodzi na ląd (gatunek pelagiczny).
Najczęściej spotykaną tematyką gadzią na monetach były jednak żółwie. Wizerunki ich pojawiają się w numizmatyce na całym świecie. Uwieczniano na nich przeważnie żółwie morskie, przede wszystkim: żółwie zielone (łac. Chelonia mydas), karetta (łac. Caretta caretta) i żółwie szylkretowe (łac. Eretmochelys imbricata). Uczyniono tak m.in. na: 10 centach z Kajmanów (Karaiby, lata emisji 1972-2017), 50 laari z Malediwów (Ocean Indyjski, lata emisji 1984-1995, 2008), papuańskich pięciu toea (lata emisji 1975-2014), 50 centach z Wysp Cooka (Oceania, lata emisji 1988-1994), 500 cruzeiros brazylijskich (lata emisji 1992-1993), kolumbijskich 1000 pesos (lata emisji 2012-2021) i jednym escudo z Wysp Zielonego Przylądka (zachodnia Afryka, emisja 1994). Warto też tutaj wspomnieć o sześciu pensach fidżyjskich (lata emisji 1934-1967).
Olbrzymie żółwie lądowe (łac. Aldabrachelys gigantea) wypełniają za to bimetaliczne awersy 10 rupii z Seszeli (Ocean Indyjski, lata emisji 2016-2018). Te ważące 250 kg giganty nieprzypadkowo znalazły się właśnie na monetach tego kraju, gdyż wyspy te są jednym z dwóch (drugim jest wyspa Zanzibar należąca do Tanzanii) gdzie żyje populacja tych niezwykłych gadów. Giant tortoise, ale w znaczeniu długowieczności, umieszczono na jednym i dwóch seniti z Wysp Tonga (lata emisji 1968-1974). Wiąże się z tym ciekawa historia. W latach 70. XVIII w. angielski odkrywca James Cook znalazł na Madagaskarze pewnego żółwia i podarował go rodzinie królewskiej Tonga. To samo zwierzę oglądała królowa Elżbieta II w … 1953 r.! Nosił on imię Tu’i Malila i zmarł w 1966 r. Dzisiaj wiadomo, że był to żółw promienisty (łac. Astrochelys radiata). Podobnie rzecz miała się – a w zasadzie ma się – z Jonathanem – żółwiem z gatunku Aldabrachelys. Urodził się on przypuszczalnie ok. 1832 r. i pięćdziesiąt lat później przybył na Wyspę św. Heleny. Tego roku skończył bagatela 190 lat! Stał się on „twarzą” tamtejszej pięciopensówki (lata emisji 1998-2015). Koniec części pierwszej…
MARCIN KOWALSKI