W moim dzisiejszym wpisie chciałbym wspomnieć o ciekawym i istotnym święcie, które przypada właśnie dziś, tj. 21 lutego. Na całym świecie obchodzony jest wtedy Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego, mający na celu promowanie różnorodności językowej oraz ochronę języków używanych przez ludność na całym świecie.
W 1999 roku UNESCO ustanowiło 21 lutego Międzynarodowym Dniem Języka Ojczystego, upamiętniając w ten sposób wydarzenia z 1952 roku w Dhace, stolicy Bangladeszu. Kilku studentów zostało zabitych przez policję za to, że ci młodzi ludzie chcieli, poprzez swój protest, uzyskać dla języka bengalskiego statusu języka urzędowego w Bangladeszu. Ich śmierć nie poszła na marne i rzeczywiście przyczyniła się do osiągnięcia zamierzonego celu i ustanowienia tego właśnie języka, językiem urzędowym tego kraju. Dzień ten stał się symbolem walki o prawa językowe i kulturowe.
W Polsce Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego jest okazją do propagowania wielojęzyczności oraz podkreślenia roli języka ojczystego w kształtowaniu tożsamości narodowej. Już sam Mikołaj Rej w swoim wierszu pt. Do tego, co czytał istotę naszego języka ojczystego zaznaczył w słynnym zdaniu „A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają”.
Mimo że język polski nie należy do najłatwiejszych języków na świecie, coraz więcej obcokrajowców, którzy odwiedzają nasz kraj w celach turystycznych, zawodowych czy rodzinnych, podejmuje się wyzwania nauki i opanowania naszego języka w różnym stopniu zaawansowania.
Często miałem okazję rozmawiać z obcokrajowcami, m.in. podczas oprowadzania po wystawach w naszym Muzeum Historii Najnowszej Radomia. Próbowali oni wtedy wykazać się znajomością języka polskiego, doskonaląc swoje umiejętności językowe w zakresie poprawnej polszczyzny.
Tego rodzaju doświadczenia pokazują nie tylko chęć poznania przez obcokrajowców historii naszego kraju, miasta czy kultury, ale również właśnie języka. Często jest to podyktowane zwykłą chęcią odnalezienia swoich rodzinnych korzeni, osób, którzy w przeszłości zamieszkiwali tereny Polski i posługiwali się polszczyzną. Jednak los sprawił, że zdecydowali się oni na emigrację, osiedlając się nawet w tak odległych miejscach, jak np. Ameryka Południowa. W Brazylii głównie w jej południowych stanach, zamieszkują potomkowie Polaków, którzy nadal kultywują i podejmują różnego rodzaju inicjatywy mające na celu podkreślenie wartości języka polskiego oraz rozwój umiejętności komunikacyjnych i kulturowych wśród innej społeczności lokalnej. Przykład ten pokazuje, jak istotną rolę odgrywa język ojczysty i jego wartość nawet poza granicami kraju.
Mimo globalizacji i wpływów języków obcych na język ojczysty, dzięki popularyzowaniu literatury polskiej, propagowaniu poprawnej polszczyzny oraz dbałości o jej rozwój przez osoby, które doceniają bogactwo, historię oraz piękno języka polskiego, możemy być pewni, że język polski we współczesnym świecie nie zaginie. A istotny wpływ na powyższe będzie mieć również podtrzymywanie przez przyszłe pokolenia Polaków tradycji, zwyczajów oraz lokalnych dialektów, charakterystycznej polszczyzny regionalnej, która pojawiła się w Polsce z początkiem XX wieku. Powstały wówczas jej trzy główne odmiany, tj. krakowska (małopolska), poznańska (wielkopolska) oraz warszawska (mazowiecka). Z biegiem czasu dodano mniej powszechną polszczyznę północnomałopolską (Radom, Łódź, Kielce, Lublin), polszczyznę pomorską (Starogard, Tczew, Grudziądz) oraz górnośląską.
Schematyczny podział dialektów polskich. Opr. A. Krawczyk-Wieczorek na podstawie map: S. Urbańczyk, Zarys dialektologii polskiej, wyd. 3, Warszawa 1968, mapa nr 3 (Schematyczny podział dialektów polskich); Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, s. 413 (Mapa 1. Dialekty polskie (podział schematyczny)) z uzupełnieniami innych autorów.
Współczesna polszczyzna będąca efektem długiej i bogatej historii sięgającej czasów słowiańskich plemion zamieszkujących tereny obecnej Polski, ewoluowała pod wpływem zróżnicowania języka polskiego w mowie i literaturze. Rozwój literatury następował w kolejnych epokach literackich poczynając od dzieł Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, przez mistrzowskie operowanie polszczyzną wieszcza Adama Mickiewicza w „Panu Tadeuszu”, aż po współczesną literaturę reprezentowaną m.in. przez twórczość Wisławy Szymborskiej i jej wiersze pełne głębokich refleksji i metafor oraz charakterystyczny styl prozy Olgi Tokarczuk, laureatki literackiej Nagrody Nobla, która ma istotny wpływ na perspektywę rozwoju współczesnej polszczyzny oraz dalszy rozwój naszego języka ojczystego.
ARTUR MATYNIA