Był rok 1868 kiedy to Edmund Perl, z zawodu malarz, skonstruował pierwszy na ziemiach polskich rower nazwany przez niego samojazdem.
Rower wykonany był z drewna i zamiast dwóch kół posiadał trzy. Rok później ze Światowej Wystawy w Paryżu do Warszawy przywieziono modele rowerów z wytwórni Michaux. I tak zaczęło się rowerowe, a właściwie bicyklowe szaleństwo. Już w czerwcu roku 1869 miały miejsce pierwsze zawody samojazdów, które zorganizowane zostały w Ogrodzie Krasińskich w Warszawie. Miłośników dwóch kółek z każdym rokiem przybywało, co w 1886 roku doprowadziło do powstania Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów, zrzeszającego pasjonatów bicykli, a później rowerów (nazwa została zapożyczona od rowerów marki ?Rover?, produkowanych w Anglii w 1885 roku przez Johna Starleya). Zadaniem Towarzystwa była promocja turystyki rowerowej oraz organizacja zawodów kolarskich, a należały do niego takie osobistości drugiej połowy XIX wieku, jak Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz czy Maria Skłodowska-Curie, która wraz z mężem Piotrem w podróż poślubną wybrała się rowerem. Popularyzacja i dobra organizacja Towarzystw Cyklistów przyczyniły się do coraz częstszego korzystania przez Polaków z pojazdów na dwóch kółkach. Duże zainteresowanie tą formą rekreacji i sportowej rywalizacji doprowadziło do wybudowania w roku 1892 na warszawskich Dynasach nowoczesnego toru kolarskiego, usytuowanego tuż przy siedzibie Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów. Zwiększające się z każdym rokiem zainteresowanie turystyką rowerową, powstawanie Towarzystw Cyklistów w innych miastach: Łodzi, Poznaniu czy Krakowie zwróciło uwagę polskich przedsiębiorców, którzy postanowili rozpocząć seryjną produkcję rowerów. Najstarszymi wytwórniami rowerów w Polsce były zakłady: ?Wicher? w Łodzi (1891) i B. Wohrena w Warszawie (1893). W 1904 roku powstał zakład rowerowy Wilhelma Tornowa w Bydgoszczy, a w 1913 zakład ?Ormande? K. Lipińskiego w Warszawie. W 1917 roku w Warszawie produkcją rowerów zajął się Franciszek Zawadzki, w młodości kolarz szosowy oraz pierwszy mistrz Polski w tej dyscyplinie. Wkrótce powstały kolejne wytwórnie prywatne.
Masowa produkcja rowerów rozpoczęła się w 1924 roku w Fabryce Rowerów ?Tornedo? w Bydgoszczy, w której montowano rowery z części sprowadzanych z Niemiec. Pięć lat później, w 1929 roku powstała Państwowa Wytwórnia Uzbrojenia w Warszawie, która podjęła się produkcji na skalę przemysłową rowerów marki ?Łucznik?. Zakład ten w sezonie wytwarzał do 5 tysięcy rowerów miesięcznie. Największym jednak producentem rowerów w II Rzeczypospolitej była Fabryka Broni w Radomiu, wchodząca w skład Państwowych Wytwórni Uzbrojenia (PWU) w Warszawie, która w dobie kryzysu gospodarczego musiała szukać alternatywnych do produkcji broni, źródeł utrzymania. Stało się nim wytwarzanie rowerów, na które zapotrzebowanie wciąż rosło. Pod hasłem: Polski rower na polskie drogi w latach 30. XX wieku radomska fabryka proponowała do nabycia 18 modeli rowerów oznaczonych cyframi rzymskimi. Były to rowery turystyczne, sportowe, damskie, młodzieżowe oraz rowery przeznaczone dla Wojska Polskiego ? Typ XX Wojskowy. Rower ten, malowany na kolor zielony, posiadał wzmocnioną konstrukcję ramy, specjalny uchwyt na karabin i inne uchwyty na akcesoria wyposażenia wojskowego. Co ciekawe, wyposażony był w dwie zębatki przełożenia. Radomskie rowery były sprzedawane pod nazwą handlową ?Łucznik? i ?Łucznik-Extra?, w cenie od 120 zł do 210 zł. Najczęściej malowane były na kolor czarny, choć za dodatkowa opłatą można było zamówić rower zielony, chabrowy, wiśniowy, perłowy, khaki lub w kolorze o nazwie hawana. Sygnatura umieszczana była na blaszce przymocowanej do ramy roweru. Stanowił ją rysunek postaci łucznika, napis ?Państwowe Wytwórnie Uzbrojenia w Warszawie? oraz inicjały ?F.B.?, co oznaczało “Fabrykę Broni”. Można było również zamówić górską wersję ?Łucznika? ? model Typ III, wyposażony w przyrząd cyklo, który, jak podano w katalogu fabrycznym z 1936 roku: pozwala na jazdę pod górę bez specjalnego wysiłku, przy normalnym natężeniu mięśni.
Po drugiej wojnie światowej Fabryka Broni w Radomiu, pod zmieniona nazwą Zakładów Metalowych im. gen. Waltera, nie wznowiła produkcji rowerów. Natomiast w 1949 roku powstała największa polska fabryka rowerów, ?Romet? w Bydgoszczy. Przedsiębiorstwo skupiało kilkanaście zakładów produkcyjnych zlokalizowanych w Bydgoszczy, Poznaniu oraz Czechowicach-Dziedzicach. W 1953 roku podjęto decyzję o wybudowaniu nowego centralnego zakładu w Bydgoszczy. Firma składała się z kilku oddziałów produkujących części rowerowe oraz same rowery znane pod nazwami: ?Wigry?, ?Jubilat?, ?Zenit?, ?Konsul?, ?Gazela?, ?Kometa?, ?Wagant?, ?Passat?, ?Meteor?, ?Orkan?, ?Jaguar?, ?Huragan?, ?Universal?, ?Reksio?, ?Flaming?. W czasach rozkwitu produkcja ?Rometu? osiągała 1-1,2 miliona sztuk rocznie. W roku 1991 zakłady zostały przekształcone w spółkę akcyjną o nazwie Zakłady Rowerowe ?Romet? S. A. Niestety, w wyniku nieudanego procesu prywatyzacyjnego zakład został postawiony w stan upadłości i w 1998 roku, postanowieniem sądu, wystawiony na sprzedaż.
Po 2000 roku w Polsce wznowiono produkcję rowerów, ale o tym już innym razem.
BEATA WOJCIECHOWSKA
