Wizerunkowo największą popularnością wśród zwierząt „monetowych” cieszą się ptaki. Nie chodzi tutaj bynajmniej o nasze podwórkowe wróble, sikory lub bociany, które zna chyba każdy Europejczyk na tej szerokości geograficznej (aczkolwiek ze zidentyfikowaniem trznadla, czeczotki, edredona, strepeta czy kropiatki – może być już różnie), ale czy każdy słyszał np. o dławigadzie, kazuarze, kukawiku, nandu lub kaku? Może kiedyś przewinęły się te egzotyczne nazwy, przy okazji jakichś programów przyrodniczych z niezapomnianym i spokojnym głosem Krystyny Czubówny, ale można też podejrzewać, że ulotniły się one z naszej pamięci już w kilkanaście sekund później.
Ptaki na monetach dostarczają nam wiele interesujących wiadomości przyrodniczych i historycznych. Okazuje się, że dla poszczególnych narodów, są one niezwykle ważne symbolicznie. Weźmy „na warsztat”, chociażby godło Meksyku. Ukazano w nim orła (najprawdopodobniej amerykańskiego podgatunku europejskiego orła przedniego, z łac. Aquila chrysaetos) siedzącego na opuncji, który w dziobie i szponach trzyma grzechotnika (być może preriowego, z łac. Crotalus viridis). Wizerunek ten nawiązuje do historii Azteków zamieszkujących ten obszar kilkaset lat temu i do ich stolicy – Tenochtitlán zburzonej przez Hiszpanów, na którego gruzach stoi dzisiejsze miasto Meksyk. Szacunek do tego motywu jest w tym kraju Ameryki Północnej tak duży, że widnieje on na każdej obiegówce (tj. na centavach, peso i nowych peso) wybitej po zakończeniu drugiej wojny światowej. Zwierzęta te umieszczono też oczywiście na środku trójkolorowej – zielono-biało-czerwonej – fladze. Ponadto uosabiają siły przyrody, odwagę mieszkających tam ludzi, jak również zwycięską walkę Dobra (orzeł) nad Złem (wąż).
Podobna sytuacja występuje w południowoamerykańskim Chile. Tam z kolei na wszystkich centavach umieszczano kondora wielkiego (z łac. Vultur gryphus), najbardziej charakterystycznego ptaka dla krajobrazu andyjskiego, którego rozpiętość skrzydeł dochodzi do ponad trzech metrów! Olbrzyma tego uhonorowano również w herbie Chile razem z huemalem chilijskim (z łac. Hippocamelus bisulcus) z rodziny jeleniowatych, uznawanego za najrzadszego ssaka tego kraju. Kondora uznawano w czasach prekolumbijskich za zwierzę święte, który dla tamtejszych ludów był posłańcem od bogów. Ponadto dla ludzi żyjących w tych surowych, górskich i niezwykle trudnych warunkach – kondor idealnie nadawał się na symbol, który siłą i sprytem poradzi sobie nawet w najcięższych sytuacjach.
Pięknym herbem może się poszczycić również Trinidad i Tobago – niewielkie państwo na północnych krańcach Ameryki Południowej. Po obu stronach tarczy dumnie stoją ibis szkarłatny (z łac. Eudocimus ruber) i czakalaka rdzaworzytna (z łac. Ortalis ruficauda). Ibis reprezentuje tutaj wyspę Trinidad, a czakalaka – wyspę Tobago. Ważne są tutaj też dwa kolibry, które dodatkowo uwieczniono jeszcze na jednocentówce (lata emisji 1976-2016). Osobno ibisa pokazuje pięciodolarówka z 1972 r. Nie jest ona jednak obiegówką, lecz trudno dostępnym produktem numizmatycznym.
Powyższe rozważania nie są nawet wstępem do tego bardzo ciekawego tematu, ale jedynie ledwo naszkicowanym problemem w tym ogromnie rozbudowanym świecie ornitologicznym. Koniec części trzeciej…
P.S.
Na koniec małe zadanie dla Państwa!
Poniżej podano listę z gatunkami ptaków. Proszę je teraz spróbować dopasować do konkretnego skanu numizmatu umieszczonego również poniżej. Miłej zabawy!
Albatros czarnobrewy (z łac. Thalassarche melanophrys), ara żółtoskrzydła (z łac. Ara macao), bielik afrykański (z łac. Haliaeetus vocifer), cudowronka wielka (z łac. Paradisaea apoda), czapla biała (z łac. Ardea alba), czapla purpurowa (z łac. Ardea purpurea), dławigad afrykański (z łac. Mycteria ibis), drozd reliktowy (z łac. Turdus ravidus), dzioborożec trąbiący (z łac. Bycanistes bucinator), dzioboróg kafryjski (z łac. Bucorvus leadbeateri), dziwogon czarny (z łac. Dicrurus macrocercus), faeton żółtodzioby (z łac. Phaethon lepturus), fidzyjka czerwona (z łac. Prosopeia splendens), fregata białobrzucha (z łac. Fregata andrewsi), kagu (z łac. Rhynochetos jubatus), kakadu palmowa (z łac. Probosciger aterrimus), kazuar mniejszy (z łac. Casuarius bennetti), kiwi (z łac. Apterygiformes), koliber czarnogłowy (z łac. Trochilus polytmus), koroniec plamoczuby (z łac. Goura victoria), koronnik szary (z łac. Balearica regulorum), kuglarz (z łac. Terathopius ecaudatus), kukawik namorzynowy (z łac. Coccyzus minor), kusokurka plamista (z łac. Sarothrura elegans), lirogon wspaniały (z łac. Menura novaehollandiae), łowiec szarogłowy (z łac. Halcyon leucocephala), małpożer (z łac. Pithecophaga jefferyi), nandu szare (z łac. Rhea americana), olśniak himalajski (z łac. Lophophorus impejanus), papuzica mała (z łac. Coracopsis nigra), pustelnik długosterny (z łac. Phaethornis superciliosus), rybołów (z łac. Pandion haliaetus), sieweczka atlantycka (z łac. Charadrius sanctaehelenae), sokół berberyjski (z łac. Falco peregrinus pelegrinoides), sokół wędrowny (z łac. Falco peregrinus), struś czerwonoskóry (z łac. Struthio camelus camelus), szpak balijski (z łac. Leucopsar rothschildi), szponiastonóg zbrojny (z łac. Pternistis bicalcaratus), toko czarnogłowy (z łac. Tockus alboterminatus), toko żółtodzioby (z łac. Tockus flavirostris), trzewikodziób (z łac. Balaeniceps rex), turak (z łac. Musophagidae), wachlarzówka białogardła (z łac. Rhipidura albicollis), wąsal czerwonobrewy (z łac. Lybius chaplini), wdówka ciemna (z łac. Vidua codringtoni), wdówka rajska (z łac. Vidua paradisaea), wojownik wspaniały (z łac. Stephanoaetus coronatus), wojownik zbrojny (z łac. Polemaetus bellicosus), zimorodkowate (z łac. Alcedinidae), żuraw mandżurski (z łac. Grus japonensis).
MARCIN KOWALSKI