W dniach 14-17 maja odbędą się 12. Spotkania z Kulturą Żydowską “Ślad”. Tematem przewodnim tegorocznego festiwalu będą “Chasidim – Pobożni”. Tym razem zapraszamy wirtualnie – poszczególne punkty programu będą dostępne na Facebooku Resursy Obywatelskiej (TUTAJ) oraz w Telewizji Dami.
Program 12. Spotkań z Kulturą Żydowską “Ślad”. Na czerwono zaznaczono punkty programu, które będą dostępne na antenie Telewizji Dami. Pozostałe wydarzenia odbywać się będą na kanale facebookowym Resursy Obywatelskiej:
14 maja (czwartek):
* g. 18.30 – “Chasidim znaczy Pobożni” – spotkanie z Symchą Kellerem przy grobie legendarnego cadyka Widzącego z Lublina
* g. 19.15 – “Szeroka 28 czyli w domu Widzącego” – na chasydzką muzykę i opowieści zaprasza Marcin David Król
* g. 19.25 – “Balkony” – spektakl Teatru Resursa, reż. Robert Stępniewski i Dorota Lewandowska, na podstawie książki Marcina Kępy
* d. 19.55 “Od wieków stąd…” – na Szlak Pamięci Żydów Południowego Mazowsza zaprasza Piotr Puchta z Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego
* g. 21.00 TV Dami:
– film ?Michel Schwalbé. Koncertmistrz z Radomia? (16min.)
– ?Lamentacje?.? – koncert grupy Ha Shir
15 maja (piątek):
* g. 18.30 – “Pobożni z Przysuchy” – spotkanie z Symchą Kellerem i wyprawa do tutejszej synagogi
* g. 19.00 – “Z Przysuchy: Święty Żyd i Symcha Bunam” – na chasydzką muzykę i opowieści zaprasza Marcin David Król
* g.19.15 “Żydowski Radom na plakacie” – wirtualna wystawa z przewodnikiem
* g. 21.00 TV Dami:
– filmy: ?Radom Salomona Birenbauma? (28 min.) i ?Beit Radom? (33 min.)
16 maja (sobota):
* g. 18.30 – “Magid z Kozienic” – spotkanie z Symchą Kellerem
* g. 18.45 – “Z Kozienic” – na chasydzką muzykę i opowieści zaprasza Marcin David Król
* g. 18.55 – “Chojze – Widzący z Lublina” – koncert muzyki chasydzkiej
Transmisja koncertu ma charakter jednorazowy i będzie dostępna na facebooku Resursy tylko we wskazanym terminie!!!
* g. 21.00: TV Dami:
filmy o radomskich Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata:
– ?Cichy bohater. Doktor Jerzy Borysowicz 1903 ? 1980? (15 min.),
– ?Radomscy Sprawiedliwi? (14 min.),
– ?Pamięci Wandy Pawłowskiej-Ajdels? (13 min.)
17 maja (niedziela):
* 18.30 – “Radom przed burzą” – muzyczne wspomnienie o radomianinie – rabinie Ben-Zion Goldzie
Pokaz ma charakter jednorazowy i będzie dostępny na facebooku Resursy tylko we wskazanym terminie!!!
* g. 19.10 – “W Górze Kalwarii”- spotkanie z Symchą Kellerem
* g. 19.25 – “Kobieta w judaizmie” – do synagogi w Warszawie zaprasza Iza Rachel Rifka Foremniak
* g. 21.00 TV Dami:
– film “Klejnot w Koronie” (29 min.)
– ?Cziribom, cziribom? – koncerty Magda Brudzińska Klezmer Trio
Filmy, które będą dostępne na antenie TV Dami przygotował Ośrodek Kultury i Sztuki “Resursa Obywatelska”
“ŚLAD” w TV Dami:
?Michel Schwalbé. Koncertmistrz z Radomia? Film opowiada historię wybitnego artysty-muzyka, pierwszego skrzypka jednej z najlepszych orkiestr Świata – Filharmonii Berlińskiej. Urodzony w Radomiu jako Mieczysław Szwalbe, przed II wojną światową wyemigrował do Paryża, by tam doskonalić swą grę. W Holocauście stracił niemal całą rodzinę. Artystyczna maestria oraz koleje losu sprawiły, że niedługo po wojnie legendarny dyrektor oraz dyrygent Berliner Philharmoniker ? Herbert von Karajan poprosił Michela Schwalbé, żeby został koncertmistrzem jego orkiestry. Do dziś w stolicy Niemiec jest uważany za najlepszego pierwszego skrzypka w historii tego wybitnego zespołu. Jego dzieje zostały dla Radomia na nowo odkryte dzięki Mateuszowi Strzeleckiemu, który grę na skrzypcach studiował między innymi w Berlinie, a obecnie jest nauczycielem w ZSM im. O. Kolberga.
Produkcja: Ośrodek Kultury i Sztuki ?Resursa Obywatelska?, Radom 2020; zdjęcia, montaż, scenariusz i reżyseria: Piotr Buczak; kierownik produkcji: Jakub Mitek; współpraca produkcyjna: Filharmonia Berlińska;
czas trwania: 15 min. 50 sek.
?Radom Salomona Birenbauma? Filmowy dokument z serii ?Świadkowie historii? to obraz Radomia kreślony z perspektywy tytułowego bohatera. Urodzony w 1926 roku Salomon Birenbaum wciąż darzy nasze miasto ogromnym sentymentem i sympatią. Przed wojną, mieszkając w jednej z kamienic przy ulicy Żeromskiego, przeżywał przygody, o których słuchając nawet teraz, doświadczamy szerokiej gamy uczuć, z zainteresowaniem na czele. W czasie wojny z radomskiego getta trafił do obozu pracy w Bliżynie, następnie przeżył koszmar Auschwitz i Sachsenhausen. Jest jednym z ostatnich żyjących, urodzonych w Radomiu Ocalonych z Holokaustu. Jego historia pełna jest też inteligentnego humoru, który pomógł mu przetrwać najgorsze.
Produkcja: Ośrodek Kultury i Sztuki ?Resursa Obywatelska?, Radom 2015; scenariusz i reżyseria: Paweł Puton; zdjęcia: Tomasz Celi, Karol Łukasiewicz; współpraca produkcyjna: Marcin Kępa, Katarzyna Jagiełło;
czas trwania: 28 min 03 sek.
?Beit Radom? Film dokumentalny przygotowany przez pracowników Ośrodka Kultury i Sztuki “Resursa Obywatelska” dla upamiętnienia i 70. rocznicy likwidacji radomskiego getta. Jego premiera miała miejsce w sierpniu 2012 r. podczas uroczystych obchodów tej tragedii, w miejscu, gdzie przed laty stała synagoga. Film oparty jest na wspomnieniach radomian: Dory Zaidenweber, Jakuba Leiba Zyskinda, Józefa Stillera, Waldemara Nowakowskiego oraz Eliezera Ayalona.
Produkcja: Ośrodek Kultury i Sztuki ?Resursa Obywatelska?, Radom 2012; scenariusz i reżyseria: Elwira Dzikowska, Katarzyna Jagiełło; zdjęcia i montaż: Tomasz Celi, Agata Celi-Ratyńska; muzyka w wykonaniu Piotra Zarzyki oraz Marcina Wieczorka, w 2012 r. uczniów Szkoły Muzycznej im. Oskara Kolberga w Radomiu; współpraca produkcyjna Teatr Powszechny im. J. Kochanowskiego w Radomiu i Radomskie Towarzystwo Naukowe. W produkcji wykorzystano fragmenty filmu zrealizowanego przez Agencję Filmową ?SPEKTOR? podczas inscenizacji historycznej ?Hubalowe zaduszki? w reż. Przemysława Bednarczyka oraz zdjęcia pochodzące z Archiwum Państwowego w Radomiu, Narodowego Archiwum Cyfrowego. Czas trwania: 33 min. 09 sek.
?Cichy bohater. Doktor Jerzy Borysowicz 1903 ? 1980? Jeden z pierwszych filmów “Resursy” z cyklu ?Radomskie portrety? przedstawia sylwetkę radomskiego Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata. Dr Jerzy Borysowicz był ordynatorem Przytułku dla Psychicznie Chorych, który mieścił się w budynku dawnego kościoła św. Wacława na Starym Mieście (podczas wojny obiekt znalazł się na terenie getta). Działalność doktora biegła dwoma torami: leczył, a jednocześnie wśród chorych ukrywał ludzi zdrowych psychicznie, lecz zagrożonych śmiercią z rąk hitlerowców. Znalazło się tam wielu Żydów, a wśród nich Mordechaj Anielewicz – komendant Żydowskiej Organizacji Bojowej.
Produkcja: Ośrodek Kultury i Sztuki ?Resursa Obywatelska?, Radom 2009; scenariusz i reżyseria: Elwira Dzikowska; zdjęcia i montaż: Tomasz Celi, Agata Celi-Ratyńska; muzyka: Andrzej Przybylski, współpraca: Radomskie Towarzystwo Naukowe, czas trwania: 14 min. 37 sek.
?Radomscy Sprawiedliwi? Dokument autorstwa Piotra Buczaka i Pawła Putona jest relacją dwojga dawnych mieszkańców Radomia: Władysława Misiuny (ur. 1924 r.) i Stanisławy Śliwińskiej (ur. 1927 r.). Stanowi niezwykle emocjonalny i wzruszający zapis ich wspomnień sprzed dziesiątek lat, kiedy jako młodzi ludzie pomagali w czasie wojny Żydom. W 2017 r. tych dwoje Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata, mieszkających dziś w Warszawie, odwiedzili z kamerą pracownicy ?Resursy?. Krótkie wypowiedzi bohaterów wywiadu nie pozwalają obok tematu II wojny światowej przejść obojętnie…
Produkcja: Ośrodek Kultury i Sztuki ?Resursa Obywatelska?, Radom 2017; scenariusz i reżyseria: Paweł Puton; zdjęcia i montaż: Piotr Buczak; czas trwania:13 min 29 sek.
?Pamięci Wandy Pawłowskiej-Ajdels? Wanda Pawłowska była radomianką, która w czasie II wojny światowej z narażeniem własnego życia pomagała zamkniętym w getcie Żydom. Jej bezinteresowna, humanitarna postawa do dziś stanowi przykład właściwie pojętej miłości bliźniego. Miłości, która w jej konkretnym przypadku może być pojmowana dosłownie, gdyż po zakończeniu wojny Pawłowska wyszła za mąż za ocalonego przez siebie Żyda – Bernarda Ajdelsa. Radomianka została odznaczona medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.
Produkcja: Ośrodek Kultury i Sztuki ?Resursa Obywatelska?, Radom 2010; scenariusz i reżyseria: Elwira Dzikowska; zdjęcia i montaż: Tomasz Celi, Agata Celi-Ratyńska; muzyka: Andrzej Przybylski; Czas trwania: 13 min. 20 sek.
?Klejnot w Koronie? Multimedialna prezentacja o historii Żydów w Radomiu, której premierowy pokaz odbył się na placu po radomskiej synagodze w sierpniu 2017 roku, podczas zakończenia obchodów upamiętniających 75. rocznicę likwidacji radomskiego getta. To zarys dziejów społeczności, która przez co najmniej pięć wieków była obecna i współtworzyła rzeczywistość Radomia. Wzruszająca, ale przede wszystkim pełna istotnych informacji, obrazów i zdjęć prezentacja ukazuje to, co stanowiło przez wieki o wyjątkowości społeczności żydowskiej naszego miasta.
Produkcja: Ośrodek Kultury i Sztuki ?Resursa Obywatelska?, Radom 2017; scenariusz i reżyseria: Paweł Puton; zdjęcia: Paweł Puton; montaż ? Tomasz Celi, Karol Łukasiewicz; Tekst: Renata Metzger, Marcin Kępa; czas trwania: 29 min.5 sek
?Lamentacje?.? – koncert grupy Ha Shir podczas 6. Spotkań z Kulturą Żydowską “Ślad”, 10 kwietnia 2014 roku. Powstały w Toruniu zespół gra muzykę chasydzką, tradycyjną, nadając jej nowoczesne brzmienie dzięki nietuzinkowym aranżacjom. W kwietniu 2012 r. Ha Shir wziął udział w II Ogólnopolskim Festiwalu Pieśni i Piosenki Żydowskiej i Izraelskiej “Shalom” w Kaliszu, gdzie zdobył I nagrodę. Również w Radomiu grupa z wokalistką Joanną Czajkowską oraz perkusistą Krzysztofem Mellerem na czele zaczarowała publiczność delikatnością oraz różnorodnością stylu.
“Cziribom, cziribom” – koncert w wykonaniu zespołu Magda Brudzińska Klezmer Trio uświetnił 7. Spotkania z Kulturą Żydowską “Ślad”. Odbył się 24 kwietnia 2015 roku. Wokalistce i altowiolistce Magdzie Brudzińskiej towarzyszyli Jacek Kopiec na akordeonie i Piotr Południak na kontrabasie. Formacja czerpie inspiracje z tradycyjnych melodii galicyjskiej diaspory, łącząc je ze współczesnymi tradycjami wykonawczymi i nowoczesnym brzmieniem. Grupa zaprezentowała głównie muzykę klezmerską inspirowaną tradycją Żydów Aszkenazyjskich. Magda Brudzińska śpiewała w języku jidysz, w jego odmianie galicyjskiej.
“Ślad” na fb Resursy:
?Chojze ? Widzący z Lublina? – muzyka chasydów zabrzmiała w Resursie 16 maja 2019 roku, podczas 11. Spotkań z Kulturą Żydowską ?Ślad?. Zespół w składzie: rabin Symcha Keller (śpiew, flet), Paweł Stępnik (gitara klasyczna), Krzysztof Pachla (klarnet), Robert Brzozowski (kontrabas), Bartłomiej Stańczyk (akordeon), Tomasz Kozdraj (instrumenty perkusyjne) oraz Marcin David Król (skrzypce) wykonał utwory z wydanej przez rabina Kellera w 2017 r. płyty ?Bramy? oraz muzykę szykowaną na kolejną płytę “Chojze – Widzący z Lublina”. Napisać, że był to niezapomniany wieczór, to zdecydowanie zbyt mało… Chyba wszyscy, którzy tego dnia byli w Resursie, doświadczyli czegoś, co było uczuciowym, intelektualnym, religijnym i kulturalnym Spotkaniem z czymś boskim… Ładunek dobra, piękna i mądrości eksplodował wtedy z wielką, mistyczną mocą muzyki oraz słów rabina Symchy Kellera.
Teraz, rok po koncercie, gdy radomianie słuchali tych nowych utworów jako pierwsi, album “Chojze…” kandyduje do tytułu najlepszej płyty folkowej roku. Głosujcie!
“Radom przed burzą” – muzyczne wspomnienie o radomianinie, rabinie Ben Zion Goldzie
Benzion Zyserman urodził się w 1923 r. w Radomiu, w religijnej rodzinie żydowskiej. Podczas II wojny światowej zginęła cała jego rodzina: rodzice i trzy siostry. On sam przebywał w Auschwitz, a potem w obozie pracy w Kochendorf w Badenii-Wirtembergii. W 1947 r. przyjechał do Filadelfii, dzięki pomocy Jakoba Golda, od którego przyjął nazwisko. W Stanach Zjednoczonych Ben Zion Gold kontynuował studia teologiczne i w 1957 r. został rabinem. Przez wiele lat był dyrektor kampusu żydowskiego na Uniwersytecie Harvarda. Swoje życie w Radomiu, przyjazd do USA opisał w książce “Cisza przed burzą. Życie polskich Żydów przed Holokaustem”. To jedyne świadectwo pokazujące jak wyglądał świat religijnych radomskich Żydów. Ben Zion Gold zmarł w 2016 r. Wspominając Radom, Ben Zion nagrał śpiewane tu w dzieciństwie niguny, czyli żydowskie melodie ludowe. Na rozwój nigunów miała wpływ kultura chasydzka, a melodie w poszczególnych regionach posiadały swoją specyfikę i lokalny koloryt. Dla Resursy niguny radomskie Ben Zion Golda nagrał Marcin David Król a prezentacja oparta jest na książce o radomskim życiu rabina. Wybór tekstów, ilustracji: Renata Metzger.
“Żydowski Radom na plakacie” – zaprezentujemy afisze z okresu II RP informujące o wydarzeniach kulturalnych, politycznych i różnego rodzaju uroczystościach. Plakaty to kopalnia wiedzy o działających w mieście partiach, organizacjach, imprezach. Dzięki nim dowiadujemy się, co interesowało i było ważne dla żydowskich mieszkańców Radomia. Już tylko na afiszach ocalały adresy dawnych firm, miejsc spotkań, nazwiska… Prezentowane plakaty pochodzą z zasobów Polony czyli polskiej biblioteki cyfrowej, w której udostępniane są zdigitalizowane książki, czasopisma, grafiki, mapy, muzykalia, druki ulotne oraz rękopisy pochodzące ze zbiorów Biblioteki Narodowej oraz instytucji współpracujących.
Balkony. Siedem opowieści o żydowskim Radomiu. Spektakl Teatru Resursa na podstawie książki Marcina Kępy, kierownika Działu Dziedzictwa Kulturowego “Resursy”. W sentymentalną, ale i nacechowaną osobistymi doświadczeniami i emocjami podróż po dawnym żydowskim Radomiu zabierają widzów bohaterowie – Aśka Finkelsztajn i Mikołaj. Ona – wciąż piękna, mieszkająca obecnie w Ameryce wdowa po Salomonie, dawnym przyjacielu Mikołaja, on – podstarzały pisarz i regionalista, beznadziejnie od lat w Aśce zakochany. Ich rozmowy, relacje i podróże po współczesnym mieście są nie tylko świadectwem o dawnym, minionym bezpowrotnie Radomiu, ale – może przede wszystkim – obrazem wzajemnej, niełatwej fascynacji.
Teatr Resursa – miłośniczo-ochotniczy teatr amatorski dla dorosłych. Działa od września 2011 roku. Kierownik grupy: Robert Stępniewski.
Goście “Śladu”
Symcha Keller ? (ur. 1963 r.) kantor, rabin, działacz na rzecz odbudowy życia żydowskiego w Polsce. Uczył się w Izraelu i USA. W latach 1988-2018 pełnił liczne funkcje w Gminie Żydowskiej w Łodzi oraz Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP. Wielokrotnie występował podczas wizyt najważniejszych osób ze świata religii oraz polityki, m. in. Jana Pawła II, Benedykta XVI, papieża Franciszka czy Billa Clintona. Za pracę na rzecz dialogu polsko-żydowskiego Keller został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderem Odrodzenia Polski i Medalem 100-lecia Odzyskania Niepodległości. Keller proponuje nowe interpretacje muzyki chasydzkiej z XVIII i XIX w. ?Ruch chasydzki to najpiękniejszy owoc mistyki żydowskiej, to świat, w którym muzyka stanowiła drogę do raju? ? uważa artysta-rabin.
Marcin David Król ? urodził się w Krakowie. Naukę gry na skrzypcach rozpoczął w wieku 7 lat. Z wynikiem celującym ukończył Akademię Muzyczną w Krakowie. Jest laureatem konkursów im. Kiejstuta Bacewicza w Łodzi, Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie oraz Johannesa Brahmsa w Gdańsku. Ponadto był stypendystą Jana Kantego Pawluśkiewicza. Interesuje się kulturą żydowską, różnorodnością i wielokulturowością oraz łączeniem różnych dziedzin sztuki, czego dowodem są jego autorskie projekty muzyczne takie jak: ?Melodie Hebrajskie?, ?Wielokulturowość w muzyce polskiej? czy ?Muzyka i poezja?. Dla wydawnictwa DUX, jako jeden z muzyków ?Radomskiej Orkiestry Kameralnej?, nagrał ?Kwartet na czworo skrzypiec? Grażyny Bacewicz. W 2012 roku Król wystąpił w Filharmonii Berlińskiej wykonując ?Kwintet fortepianowy? Juliusza Zarębskiego. Obecnie jest muzykiem Radomskiej Orkiestry Kameralnej.
Piotr Puchta – dyrektor Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Organizacja prowadzi m.in. działania zmierzające do odzyskania, ochrony i upamiętnienia dziedzictwa kulturowego oraz miejsc ważnych dla społeczności żydowskiej w Polsce oraz do edukowania polskiej młodzieży w zakresie historii Żydów. W Radomiu FODŻ opiekuje się cmentarzem żydowskim a w Przysusze odnawia zabytkową synagogę. Piotr Puchta rozpoczął pracę w Fundacji w 2019 r., po ponad 30 latach pracy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w Warszawie, w trakcie których specjalizował się w sprawach Bliskiego Wschodu, był m.in. ambasadorem tytularnym w Departamencie Afryki i Bliskiego Wschodu MSZ, pełnił misje na placówkach dyplomatycznych w Izraelu i Autonomii Palestyńskiej, a w latach 2009 -2013 był ambasadorem Polski w Egipcie.
Rivka Foremniak – szlichat cibur (świecki kantor), psycholog, dziennikarka. Pracuje w progresywnych społecznościach żydowskich w Polsce: w Krakowie, Gdańsku, Warszawie. Prowadzi i organizuje nabożeństwa szabatowe oraz świąteczne czy obchody ważnych rocznic. Koordynowała kilkuletnie projekty kształcenia osób prowadzących nabożeństwa w synagogach reformowanych. Występowała m.in. na koncertach i festiwalach w Los Angeles, Warszawie, Gdańsku, Zielonej Górze, Lublinie. Wielokrotnie prowadziła warsztaty wokalne. Śpiewa w języku hebrajskim, jidysz i ladino. Należy do zespołu wokalnego Szir Awiw.